Соңғы 30 жыл ішінде қазақстандық еңбеккерлердің көп бөлігі негізгі қажеттіліктерін өтеуге әрең жететін жалақы алып келеді. Бүгінде Еңбек адамы несие алу мен бөліп төлеумен өмір сүріп жатыр, оларды төлеу үшін қосымша жұмыс, лауазымдарды қоса атқару, басқа жерде де жұмыс істеу сияқты қадамдарға барады. Өркениетті және әлеуметтік мемлекетте еңбеккер кедей бола алмайды және болмауы тиіс.
Бұл әлеуметтік саладағы келеңсіз үрдістерді тудырады, әлеуметтік шиеленістерге, наразылық пен деструктивті көңіл-күйге, еңбек дауларына негіз жасайды және елдің тұрақты дамуын тұрақсыздандыруы мүмкін!
Еңбек қатынастары жүйесіндегі дағдарыстың негізгі себебі – лайықты еңбектің жетіспеушілігі. Ал бұл – еңбеккерлердің құқығы қорғалатын, тиісті табыс әкелетін, әлеуметтік қорғанышты қамтамасыз ететін еңбек. Лайықты еңбек – тек мақсат емес, тұрақты даму факторы.
БІЗДІҢ МАҚСАТ – ӘДІЛЕТТІ ҚАЗАҚСТАНДЫ ҚҰРУ
Әділетті Қазақстан – әділ экономика.
Әділетті Қазақстан – әділетті еңбек қатынастары.
Әділетті Қазақстан дегеніміз – лайықты еңбек, лайықты еңбекақы, лайықты жұмыспен қамту.
БІЗДІҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДА – БАРЛЫҚ ЖЕРДЕ ЖӘНЕ ӘРБІР ЕҢБЕК АДАМЫ ҮШІН ӘДІЛЕТТІЛІК!
Мемлекет пен бизнес жұмыскерді азамат және адал еңбекші ретінде құрметтеуге міндетті. Еңбек адамы ғана – қоғам әл-ауқатының бірден-бір көзі!
Қазақстандық еңбеккердің мүддесі тыңдалып қана қоймай, жүзеге асуы тиіс. Мәжіліс пен мәслихат сайлауында өз сөзіңді айтпасаң, меншік иелерінің қазақстандық еңбекшілерді қанауы жалғаса береді.
Кәсіподақ өкілдері өндірісті қолдау және еңбек өнімділігін, демек, жұмыс орындарын арттыру мақсатында меншік иесі мен еңбеккерлер арасында табыстың адал бөлінуіне қол жеткізу үшін Мәжіліс пен мәслихаттарға барады.
Біз еңбеккердің табысы өсіп, оны пайдалану дәрежесі төмендейтін, шәкіртақы, зейнетақы және әлеуметтік жәрдемақы кедейліктен қорғайтын қоғам құруға шақырамыз.
Бұған шынымен қол жеткізуге болады. Ол үшін жеке кәсіпорын үшін де, ұлттық байлықты мемлекеттік қайта бөлу арқылы да табыстың әділ бөлінуін қамтамасыз ететін тікелей әрекет ету заңдары қабылдануы тиіс.
Біз жұмыскер еңбегінің нақты құнын қалпына келтіреміз! Өйткені, еңбек қана экономикалық бағаны қалыптастырады және оны лайықты бағалау керек!
Біз Еңбек адамын құрметтеу үшін бәрін жасаймыз!
НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?
Біз Қазақстандағы әлеуметтік мемлекетке 15 қадамды ұсынамыз.
Біз Мәжіліс пен мәслихатта нені талап етеміз және неге шақырамыз:
- Ең төменгі жалақы мөлшері (ЕТЖ) халықаралық стандарттарға сәйкес келеді, яғни ол кемінде екі есе өседі.
Ең төменгі жалақы мөлшерінде еңбекақы алатын жұмыскерлер үшін бұрынғыдай жеке табыс салығы жойылады, содан кейін бұл шегерім бюджетті олигархтардың үстеме пайдасынан емес, еңбек табысы есебінен «толтыру» үшін ең төменгі есептік көрсеткіштен тіркелген мөлшерлемемен жабылды.
Біз Халықаралық еңбек ұйымының «Дамушы елдерді ерекше ескеру арқылы ең төменгі жалақыны белгілеу туралы» №131 конвенциясын ратификациялауға қол жеткіземіз.
- Барлық меншік нысанындағы кәсіпорындар мен ұйымдардың жоғары ақы төленетін және аз жалақы алатын қызметкерлерінің жалақысы арасындағы алшақтық заң жүзінде он еседен аспайтын, тіпті одан да төмен деңгеймен шектелетін болады.
Бұл еңбек табысын бөлудегі орасан зор алшақтықты азайтуға, жұмыс істейтін кедейлер санын төмендетуге және төмен жалақы алатын жұмыскерлердің еңбекақы деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.
- Аз жалақы алатын жұмыскерлер үшін еңбекақыны инфляция деңгейінен төмен емес жыл сайынғы индексациялауды қамтамасыз ететін заңнамалық тетік құрылатын болады.
Қазірдің өзінде нақты сектордағы кәсіпорындарда, дәлірек айтсақ, мықты кәсіподақтар жұмыс істейтін ұйымдарда кейбір ұжымдық шарттарда жалақыны жыл сайынғы индексациялау нормалары қарастырылған. Дегенмен, жұмыс берушілердің мұндай міндеттемесі заңнамалық деңгейде қарастырылуы үшін әлі де іс-әрекеттер жасау қажет.
- Біз жұмыс берушіні қызметкерге сегіз сағаттық жұмыс күні үшін, артық жұмысты, үстеме жұмысты және лауазымдарды біріктіруді қоспағанда, адал жалақы төлеуге міндеттейтін боламыз.
Адал еңбекке ақы төлеу қызметкерге және оның отбасына лайықты табыс әкелу керек, ал артық жұмыс, үстеме және қосымша жұмыс тек оның келісімімен ғана жүзеге асырылуы мүмкін және жалақының төмендігіне байланысты қабылданатын мәжбүрлі шара болмауы тиіс.
- Жалақы бойынша берешек ең алдымен жұмыс берушінің қаражаты есебінен төленетін болады, ал жалақы берешегі бойынша жауапкершілік кәсіпорын иесінің (құрылтайшының) барлық мүлкіне бағытталатын болады.
Біз заңнамалық деңгейде жалақыны төлеу мерзімі 15 күннен артық кешіктірілген жағдайда қызметкерлердің өз жұмысын тоқтату құқығын белгілейтін боламыз.
- Жұмыс беруші коммерциялық құпияны қорғау туралы заңнамаға сілтеме жасай отырып, жалақының мөлшерін жасыра алмайды.
Кәсіподақ ұйымдарына кәсіпорындардың нақты қаржылық-экономикалық жағдайы туралы ақпаратқа және компанияларды басқарудың нақты тетіктеріне қолжетімділік қамтамасыз етіледі.
- Біз еңбек нарығындағы жосықсыз бәсекенің көзі – көлеңкелі еңбек қатынастарын болдырмайтын еңбек нарығына қоғамдық және мемлекеттік бақылауды күшейту жөнінде шаралар қабылдаймыз.
Кәсіподақтарға еңбеккерлердің құқықтары мен мүдделері тұрғысынан еңбек заңнамасы нормаларының сақталуына нақты және кедергісіз қоғамдық бақылау құқығы берілуі керек.
Еңбек қатынастарының кез келген нысаны тараптардың құқықтары мен міндеттерін қамтамасыз ете отырып, заңды түрде жасалуы тиіс.
Дербес Еңбек министрлігі құрылады, оның негізгі мақсаты еңбек қатынастарының барлық қатысушыларының құқықтары мен мүдделерін қорғау болады.
Еңбеккерлерге міндетті кепілдіктерді белгілеу, әлеуметтік әріптестікті дамыту, Халықаралық еңбек ұйымының құжаттарында бекітілген үздік халықаралық еңбек стандарттарын енгізе отырып, еңбек заңнамасын жетілдіруге қол жеткіземіз.
Мемлекеттік еңбек инспекторларының санын көбейтіп, Еңбек министрлігінің қарамағына береміз.
- Акционерлерге дивидендтер төлеу – еңбеккерлердің жалақысы көтерілгеннен кейін ғана.
Кәсіпорын иесінің алған пайдасы жұмыскерлердің еңбегінің нәтижесі болып табылады. Өндірісті адамдар – қарапайым жұмыскерлер қамтамасыз етеді. Ал кәсіпорын пайда тапқан кезде, Еңбек адамының жалақысын көтеру туралы шешім әділ болады, сонда ғана меншік иесі дивидендтерге сүйене алады.
- Біз бюджеттік сала қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесінде негізгі лауазымдық жалақыдан ең төменгі жалақы мөлшеріне көшуге қол жеткіземіз.
Бұл ең төменгі мемлекеттік әлеуметтік стандарт негізінде еңбек қатынастарының кез келген нысаны үшін бірыңғай еңбекақы төлеу жүйесіне әкелуге мүмкіндік береді.
- Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін еңбеккерлердің зейнеткерлік жасын кезең-кезеңімен төмендетуге және олардың зейнетақы төлемдерінің лайықты деңгейімен зейнетақы аннуитеті шартын жасасуы үшін жинақтау сомасын қысқартуға қол жеткіземіз.
Зейнетақыны инфляция деңгейінен төмен емес мөлшерде жыл сайынғы индекстеуді қамтамасыз ететін боламыз.
- Шәкіртақы күнкөріс деңгейінен төмен болмайды және оқуда жақсы және үздік нәтиже көрсеткен барлық студенттерге төленетін болады.
- Біз әлеуметтік әріптестік жүйесін жетілдіру бойынша шаралар қабылдаймыз.
«Әлеуметтік әріптестік туралы» заңды қабылдаймыз, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатын әзірлеуге және жүзеге асыруға әлеуметтік әріптестіктің барлық тараптарының қатысуының маңызы мен құндылықтарын жаңғыртамыз.
Елді дамытудың әлеуметтік-экономикалық бағытын әзірлеуде және еңбек қатынастарын реттеуде әлеуметтік әріптестік жөніндегі республикалық, салалық және аймақтық үшжақты комиссиялардың рөлін күшейтетін боламыз. Барлық деңгейдегі үшжақты комиссиялардың шешімдері жүзеге асыру үшін міндетті болады.
- Біз ескі технологияларды, машиналар мен жабдықтарды ауыстыру арқылы өндіріс қуатын жаңғырту және қайта жарақтандыру жөніндегі ұлттық іс-шаралар жоспарын әзірлеуге және қабылдауға қол жеткіземіз.
- Біз экономиканы жаңғырту және халықты тиімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету барысында лайықты еңбек жағдайлары бар сапалы жұмыс орындарын құруға қол жеткіземіз.
- Кәсіподақтардың ғана еңбеккерлердің жалғыз заңды өкілдері болып табылатыны заңмен бекітілетін болады.
Еңбеккерлер мен кәсіподақтардың заңды мүдделерін кемсіту жағдайында, сондай-ақ, қоғамның әлеуметтік жіктелуі жағдайында олардың құқықтарын бұзу әлеуметтік алауыздықты қоздыру ретінде қарастырылып, тиісті заңмен қудалауға жатады.
Осы 15 тармақты жүзеге асыру еңбеккерлердің табысын сапалы түрде арттырады, әлеуметтік шиеленісті төмендетеді, қазақстандық кәсіпорындардың дамуына мүмкіндік береді.
Еңбек адамы лайықты жұмыс орны мен лайықты жалақы алады.
Бұған қол жеткізу үшін кәсіподақ өкілдері сайлауға барады. Біздің қатарымызда еңбек ұжымдары білетіндер, өздерін еңбек әлемінің қорғаушысы ретінде танытқандар бар.
Еңбекші халық өкілдеріне дауыс беріңіз, өзіңізге дауыс беріңіз!